Chính sách mới

Mức độ chịu TNHS của từng giai đoạn phạm tội theo BLHS 2015

Duy Thịnh

15:52, 23/10/2017

Việc xác định mức phạt của một người phạm tội phải dựa vào nhiều yếu tố, một trong những yếu tố đó chính là giai đoạn thực hiện hành vi phạm tội. Bộ luật hình sự 2015 không quy định cụ thể các giai đoạn của một hành vi phạm tội. Song, dựa vào biểu hiện, dấu hiệu và diễn biến của hành vi có thể chia hành vi phạm tội thành 4 giai đoạn chính: Chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, phạm tội hoàn thành và tự ý nửa chừng chấm dứt hành vi phạm tội.

Ở mỗi giai đoạn phạm tội, mức độ chịu trách nhiệm hình sự (TNHS) sẽ là khác nhau, nội dung cụ thể sẽ được trình bày ở bài viết dưới đây:

Giai đoạn chuẩn bị phạm tội.

Chuẩn bị phạm tội được xem là một trong những giai đoạn của quá trình phạm tội, cho dù ở giai đoạn này tội phạm chưa thực hiện hành vi tác động lên đối tượng nhưng vẫn phải chịu TNHS theo quy định của BLHS và không phải bất kỳ mọi tội phạm nào thực hiện hành vi phạm tội ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội thì đều phải chịu TNHS.

Khoản 2 Điều 14 BLHS 2015 sửa đổi 2017 quy định "Hành vi phạm tội thuộc một trong các tội được quy định tại các Điều sau đây phải chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội, bao gồm các Điều: 108, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 123, 134, 168, 169, 207, 299, 300, 301, 302, 303 và 324 của BLHS 2015."

Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội nếu thuộc một trong các điều nêu trên; trường hợp người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội đối với các Điều 123, 168 BLHS 2015.

Về mức độ chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội sẽ được thể hiện tại bảng dưới đây:

Độ tuổi	Mức độ chịu TNHS	Các tội phải chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội
Người trên 18 tuổi	Hình phạt được quyết định trong phạm vi khung hình phạt được quy định trong các điều luật cụ thể. Ví dụ: Điều 108 Tội phản bội Tổ quốc quy định “Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.”	Điều: 108, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 123, 134, 168, 169, 207, 299, 300, 301, 302, 303 và 324 của BLHS 2015.
Từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi	Mức hình phạt cao nhất *không quá 1/2* mức hình phạt được quy định trong khung hình phạt đối với hành vi chuẩn bị phạm tội trong điều luật được áp dụng.
Từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi	Mức hình phạt cao nhất *không quá 1/3* mức hình phạt được quy định trong khung hình phạt đối với hành vi chuẩn bị phạm tội trong điều luật được áp dụng.	Điều 123, 168 BLHS 2015.

Giai đoạn phạm tội chưa đạt

Phạm tội chưa đạt là giai đoạn của quá trình phạm tội gây ra mức độ nguy hiểm cho xã hội cao hơn giai đoạn chuẩn bị phạm tội và thấp hơn giai đoạn phạm tội đã hoàn thành, người phạm tội đã cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.

Tương tự như mức độ chịu TNHS ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội, việc quy định mức độ chịu TNHS ở giai đoạn phạm tội chưa đạt dựa theo mức phạt cao nhất của tội phạm. Theo đó, mức phạt được áp dụng bị giới hạn thấp hơn một tỷ lệ nhất định so với hình phạt nặng nhất hoặc so với mức cao nhất của khung hình phạt nặng nhất, cụ thể như sau:

Độ tuổi	Mức độ chịu TNHS
Người trên 18 tuổi	- Hình phạt được quyết định theo các điều của BLHS về các tội phạm tương ứng tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội và những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng. - Trường hợp điều luật được áp dụng quy định hình phạt cao nhất là tù chung hoặc tử hình thì áp dụng hình phạt tù *không quá 20 năm. - Nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt không quá 3/4* mức phạt tù mà điều luật được áp dụng quy định.
Người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi	- Trường hợp phạt tiền hoặc phạt cải tạo không giam giữ: *không quá 1/4* mức phạt mà điều luật được áp dụng quy định. - Trường hợp phạt tù có thời hạn: Nếu điều luật áp dụng tù chung thân hoặc tử hình thì hình phạt cao nhất *không quá 9 năm tù. Nếu điều luật áp dụng tù có thời hạn thì hình phạt cao nhất không quá 3/8* mức phạt mà điều luật áp dụng quy định.
Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi	- Trường hợp phạt cải tạo không giam giữ: *không quá 1/6* mức phạt mà điều luật được áp dụng quy định. - Trường hợp phạt tù có thời hạn: Nếu điều luật áp dụng tù chung thân hoặc tử hình thì hình phạt cao nhất *không quá 4 năm tù.* Nếu điều luật áp dụng tù có thời hạn thì hình phạt cao nhất *không quá 1/6* mức phạt mà điều luật quy định.

Giai đoạn phạm tội hoàn thành

Hành vi phạm tội của một người được xem là đã hoàn thành khi hành vi đó thõa mãn tất cả các dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm. Lúc này đã có sự tác động và gây ra hậu quả của hành vi phạm tội đối với khách thể bị xâm phạm.

Do đó, tùy vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội và hậu quả gây ra, người phạm tội phải chịu TNHS trong phạm vi khung hình phạt được quy định trong các điều luật cụ thể. Ví dụ: Điều 141 Tội hiếp dâm có khung hình phạt từ 02 đến 07 năm tù.

(Ngoài ra, việc xác định mức độ chịu TNHS ở giai đoạn phạm tội hoàn thành còn phải dựa vào độ tuổi của người phạm tội, vấn đề này sẽ được trình bày cụ thể ở bài viết tiếp theo).

Giai đoạn tự ý nửa chừng chấm dứt hành vi phạm tội

Tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội là tự mình không thực hiện tội phạm đến cùng, tuy không có gì ngăn cản.

Người tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự về tội định phạm; nếu hành vi thực tế đã thực hiện có đủ yếu tố cấu thành của một tội khác, thì người đó phải chịu trách nhiệm hình sự về tội này.