Sử dụng lao động trẻ em ở Việt Nam

Gần đây, lời rao của nhà tuyển dụng trên facebook của một CLB mẫu nhí: "Cần một bé 6 tuổi gương mặt Tây một chút để thứ 7 tuần sau chụp ảnh look book (sách ảnh thời trang - PV). Các mẹ gửi ảnh ngay nha" ngay lập tức nhận được phản hồi từ các bậc phụ huynh.

Việc cho trẻ thực hiện đam mê, thực hiện ước mơ của mình thì không có gì phải bàn cãi. Nhưng nếu lợi dụng, ép buộc trẻ em làm việc nặng nhọc, nguy hiểm, không phù hợp với độ tuổi nhằm thu lợi cho bản thân thì hành vi đó vi phạm nghiêm trọng quyền trẻ em và pháp luật lao động Việt Nam.

Vì lí do đó, để tránh việc người sử dụng lao động (NSDLĐ) lạm dụng sự non nớt và thiếu hiểu biết pháp luật của trẻ, pháp luật lao động Việt Nam quy định:

Người sử dụng lao động chỉ được sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm các công việc nhẹ theo danh mục do Bộ lao động thương binh - xã hội quy định (căn cứ theo Khoản 1 Điều 164 Bộ luật Lao động 2012)

Thông tư 11/2013/TT-BLĐTBXH quy định chi tiết những công việc nào được sử dụng người lao động dưới 13 tuổi làm việc, những công việc nào được sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm việc. Cụ thể:

Danh mục công việc được sử dụng người dưới 13 tuổi:

• Diễn viên: múa; hát; xiếc; điện ảnh; sân khấu kịch, tuồng, chèo, cải lương, múa rối (trừ múa rối dưới nước).
• Vận động viên năng khiếu: thể dục dụng cụ, bơi lội, điền kinh (trừ tạ xích), bóng bàn, cầu lông, bóng rổ, bóng ném, bi-a, bóng đá, các môn võ, đá cầu, cầu mây, cờ vua, cờ tướng, bóng chuyền.

Danh mục công việc được sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm việc:

• Những công việc được sử dụng người dưới 13 tuổi làm việc;
• Các nghề truyền thống: chấm men gốm, cưa vỏ trai, vẽ tranh sơn mài, làm giấy dó, nón lá, se nhang, chấm nón, dệt chiếu, làm trống, dệt thổ cẩm, làm bún gạo, làm giá đỗ, làm bánh đa (miến), làm bánh đa Kế.
• Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren, mộc mỹ nghệ, làm lược sừng, đan lưới vó, làm tranh Đông Hồ, nặn tò he.
• Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nứa, dừa, chuối, bèo lục bình.
• Nuôi tằm.
• Gói kẹo dừa.

Cũng theo Thông từ này để làm những công việc trên, trẻ em phải có đủ sức khỏe phù hợp với công việc có xác nhận của Trung tâm y tế có thẩm quyền; có giấy cam kết và đồng ý theo dõi của cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp; sơ yếu lý lịch có xác nhận của chính quyền địa phương;...

Ngoài ra, NSDLĐ còn phải lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có yêu cầu (theo Khoản 2 Điều 162 Bộ luật Lao động 2012). 

Bên cạnh đó, pháp luật lao động còn quy định, thời gian làm việc của người lao động (NLĐ) dưới 15 tuổi không được quá 4 giờ/ngày và 20 giờ/tuần. Không yêu cầu làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Đồng thời, thời giờ làm việc không trùng với giờ học tại trường của trẻ, đảm bảo điều kiện, vệ sinh, an toàn lao động phù hợp với lứa tuổi. Và nhất thiết, khi sử dụng NLĐ dưới 15 tuổi phải lập hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật.

NSDLĐ nào không tuân thủ các quy định trên sẽ bị xử phạt theo quy định tại Điều 19 Nghị định 95/2013/NĐ-CP:

Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có hành vi không lập sổ theo dõi riêng khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.

Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

• Sử dụng người dưới 15 tuổi mà không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật;
• Sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định;
• Sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm, trừ một số nghề, công việc được pháp luật cho phép.

Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

• Sử dụng lao động là người chưa thành niên làm công việc, tại nơi làm việc bị cấm sử dụng theo quy định;
• Sử dụng người dưới 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định.