- Sau khi lắc đều, để yên huyền phù trong 2 giờ. Trong thời gian đó cứ 15 phút lắc bình một lần để khuấy đều.

- Sau đó nút bình bằng nút cao su có cắm ống ngưng lạnh và đun sôi trong thời gian 1 giờ.

4.4. Xác định khối lượng cấp hạt trên rây:

- Để nguội rồi chuyển huyền phù qua ống trụ có dung tích 1dm³ qua rây có đường kính lỗ 0,25mm và 0,10mm. Rây đặt trên phễu, phễu đặt trên miệng ống trụ (loại rây sử dụng tùy theo yêu cầu tách cấp hạt).

- Hạt trên rây được rửa nhẹ bằng cách tia nước kết hợp với dùng ngón tay cọ nhẹ trên rây cho đến sạch. Sau đó được chuyển qua cốc cân đã biết khối lượng chính xác và sấy ở 105 – 110^oC cho đến khi khối lượng không thay đổi. Để nguội trong bình hút ẩm và cân khối lượng chính xác bằng cân phân tích.

4.5. Rút huyền phù và xác định khối lượng cấp hạt trong mẫu hút:

- Huyền phù lọt qua rây xuống ống đong hình trụ được thêm nước cất cho đến vạch thể tích 1dm³. Khuấy bằng que khuấy 10 lần lên xuống trong khoảng thời gian 20 giây.

- Theo thời hạn kể từ khi ngừng khuấy và độ sâu hút mẫu cho từng loại hạt (xem bảng 2), dùng ống hút Robinson hút từ từ 25cm³ huyền phù. Thời gian hút được quy định như sau:

Cấp hạt 0,005mm thời gian hút 30s

...

...

...

“             0,050              “             20s

Thời hạn hút lấy mẫu phụ thuộc vào nhiệt độ dung dịch huyền phù và tỷ khối thể rắn của đất

Bảng 2

Đường kính cấp hạt (mm) nhỏ hơn

Tỷ khối thể rắn (d)

Độ sâu hút mẫu (cm)

Nhiệt độ (^oC)

17,5

20,0

...

...

...

25,0

27,5

30,0

0,05

2,50

25

131s

123s

116s

...

...

...

103s

98s

0,01

-

10

21ph46s

20ph31s

19ph19s

18ph15s

...

...

...

16ph19s

0,005

-

10

1h22ph05s

1h22ph01s

1h17ph14s

1h12ph58s

1h18ph52s

...

...

...

0,001

-

7

25h26ph04s

23h55ph43s

22h31ph52s

21h17ph17s

20h05ph36s

19h01ph40s

...

...

...

2,55

25

127s

119s

111s

106s

100s

95s

0,01

...

...

...

10

21ph04s

19ph51s

18ph41s

17ph39s

16ph40s

15ph47s

0,005

-

...

...

...

1h24ph16s

1h19ph24s

1h14ph44s

1h10ph37s

1h06ph40s

1h03ph08s

0,001

-

7

...

...

...

23h09ph23s

21h48ph13s

20h36ph00s

19h26ph47s

18h24ph54s

0,05

2,6

25

122s

...

...

...

109s

103s

97s

92s

0,01

-

10

20h25s

19ph14s

...

...

...

17ph08s

16ph09s

15ph47s

0,005

-

10

1h21ph37s

1h16ph55s

1h12ph24s

...

...

...

1h04ph34s

1h01ph10s

0,001

-

7

23h48ph41s

22h25ph57s

21h07ph17s

19h57ph26s

...

...

...

17h50ph20s

0,05

2,65

25

119s

112s

105s

100s

94s

...

...

...

0,01

-

10

19ph48s

18ph39s

17h33s

16ph35s

15ph39s

14ph50s

...

...

...

-

10

1h19ph08s

1h14ph34s

1h10ph12s

1h06ph21s

1h02ph38s

59ph19s

0,001

...

...

...

7

23h05ph26s

21h45ph09s

20h28ph59s

19h21ph13s

18h16ph05s

17h17ph52s

0,05

2,70

...

...

...

115s

109s

102s

97s

91s

86s

0,01

-

10

...

...

...

18ph06s

17ph02s

16ph06s

15ph12s

14ph23s

0,005

-

10

1h16ph50s

...

...

...

1h08ph10s

1h04ph24s

1h00ph47s

57ph34s

0,001

-

7

22h24ph42s

21h06ph44s

...

...

...

18h48ph40s

17h43ph48s

16h47ph24s

0,05

2,75

25

112s

103s

99s

...

...

...

89s

84s

0,01

-

10

18ph44s

17ph35s

16ph37s

15ph38s

...

...

...

13ph59s

0,005

-

10

1h14ph38s

1h10ph19s

1h06ph13s

1h02ph34s

59ph04s

...

...

...

0,001

-

7

21h46ph19s

21h30ph32s

19h18ph40s

19h14ph51s

17h13ph27s

16h18ph25s

...

...

...

- Mẫu hút xong cho vào cốc đã biết khối lượng chính xác, cho bốc hết hơi nước trên bếp cách cát rồi sấy khô trong tủ sấy ở 105 – 110^oC cho đến khi khối lượng không thay đổi. Để nguội trong bình hút ẩm và cân bằng cân phân tích.

- Huyền phù còn lại sau khi hút mẫu được khuấy 10 lần lên xuống trong khoảng thời gian 20s rồi để lắng dịch theo thời gian quy định (xem bảng 2) và tiếp tục hút dịch để xác định cấp hạt tiếp theo.

5. Tính kết quả

5.1. Tính thành phần phần trăm khối lượng cấp hạt (X) từ khối lượng mẫu hút theo công thức chung sau:

Trong đó:

X – thành phần cần tìm (%), thành phần này nhỏ hơn kích thước cấp hạt nào đó (như < 0,05; < 0,01);

a – khối lượng của thành phần nhỏ hơn cấp hạt cần tìm (g);

b – thể tích hút (cm³);

...

...

...

K – hệ số khô kiệt của đất khô không khí;

Chú ý: khối lượng trong mẫu hút cần được loại bỏ khối lượng natri hydroxit cho thêm có trong thể tích mẫu hút.

Ví dụ: Nếu khối lượng đất trong 25cm² của lần hút thứ 4 (< 0,001) là 0,009g, hệ số K = 1,01, khối lượng đất cân là 10g ta có:

Nhưng nếu ta cho vào huyền phù 2cm³ dung dịch NaOH 1N tương ứng 0,08g, so với 10g đất chiếm tỷ lệ 0,80%. Do đó thành phần cấp hạt 0,001mm thực tế là:

3,64% - 0,80 = 2,84%

5.2. Để tính thành phần cấp hạt 0,005 mm – 0,001 mm ta lấy hiệu của thành phần cấp hạt <0,005 với thành phần cấp hạt < 0,001.

5.3. Nếu đã có thành phần phần trăm khối lượng tiêu hao khi xử lý (ví dụ là 2,34%) và 6 cấp hạt là:

1          – 0,25 (mm)       8,18%

...

...

...

0,05      – 0,01               16,50

0,01      – 0,005             24,24

0,005    – 0,001             2,42

< 0,001                         2,84

Thành phần phần trăm khối lượng cấp hạt 0,10mm – 0,05 mm là hiệu của 100% với tổng thành phần 6 cấp hạt đã biết và thành phần tiêu hao do xử lý:

100% = (8,18 + 2,81 + 16,50 + 24,24 + 2,42 + 2,84 + 2,34) = 40,67%

6. Các yếu tố cản trở cần chú ý

6.1. Sắt và nhôm di động của đất phèn gây hiện tượng kết tủa bông làm độ bền của huyền phù giảm, tốc độ lắng của các hạt không phù hợp định luật Stoké. Cần đảm bảo rửa sạch các ion sắt nhôm trong khi xử lý đất.

6.2. Tỷ khối rắn của đất ảnh hưởng đến tốc độ lắng. Cần căn cứ tỷ khối rắn của đất để xác định thòi hạn hút mẫu. Trong trường hợp không có số liệu tỷ khối rắn của mẫu đất xác định, có thể lấy số liệu trung bình đối với đất Việt Nam theo bảng sau:

...

...

...

Bảng 3

Độ sâu (cm)

Nhóm đất feralit

Nhóm đất phù sa trồng lúa

0 – 20

20 – 100

100 – 200

2,60

2,65

...

...

...

2,65

2,65

2,65

6.3. Chất hữu cơ trong đất ảnh hưởng đến tốc độ lắng của hạt do đó cần xử lý bằng cách oxi hóa chất hữu cơ. Đối với những loại đất hàm lượng chất hữu cơ nhỏ hơn 2% sai số do chất hữu cơ gây ra có thể cho phép.

6.4. Nhiệt độ ảnh hưởng đến tốc độ lắng của hạt do đó ở một nhiệt độ xác định có một thời hạn hút xác định. Cần thiết xác định nhiệt độ chính xác của dịch khi xác định và đảm bảo sự ổn định nhiệt độ trong toàn bộ quá trình xác định.